Politieke ambtsdragers, van burgemeesters tot Statenleden, ervaren steeds vaker agressie, vooral in de vorm van bedreigingen, intimidatie en verbale agressie, zoals blijkt uit de Monitor Agressie en Intimidatie 2024. Het Ondersteuningsteam Weerbaar Bestuur heeft een onderzoek laten uitvoeren door Invior om inzicht te krijgen in de ervaringen van raadsleden, wethouders, burgemeesters en Statenleden van de geboden ondersteuning en de gewenste verbeteringen.

Reactie op agressie en intimidatie

Burgemeesters ondernemen vaker actie zoals het doen van aangifte of melden van de situatie. Van de burgemeesters die agressie hebben ervaren, heeft bijna iedereen (94%) hier iets mee gedaan. In vergelijking blijft de reactie bij andere ambtsdragers lager: 73% van de wethouders, 68% van de raadsleden en slechts 51% van de Statenleden reageren op agressie. De meeste ambtsdragers kiezen ervoor om de agressie te melden of te registreren, maar verdere stappen, zoals aangifte doen, een stopgesprek, een telefoongesprek met de veroorzaker of persoonlijke ondersteuning bij het doen van aangifte worden minder vaak genomen.

Ondersteuning

Politieke ambtsdragers die te maken hebben gehad met agressie geven aan dat ze vooral steun ontvangen van collega’s en de griffie. Familie of het gezin en de politieke partij zijn ook van waarde om de ervaren agressie te verwerken door ervaringen uit te wisselen, advies te ontvangen of door een luisterend oor te vinden. Ook wordt steun ervaren van het Ondersteuningsteam Weerbaar Bestuur. Relatief minder vaak wordt er gebruik gemaakt van de diensten van politie, ambtelijke ondersteuning, vertrouwenspersonen of professionals zoals een huisarts of psycholoog. Er is echter ook behoefte aan meer gestructureerde steun, zoals trainingen in weerbaarheid en het omgaan met agressie, en nazorg na incidenten. 

Ondersteuningsteam Weerbaar Bestuur

Onder Statenleden is ruim de helft (53%) bekend met het Ondersteuningsteam Weerbaar Bestuur. De bekendheid van het Ondersteuningsteam Weerbaar Bestuur is het grootst onder burgemeesters (93%). Het Ondersteuningsteam wordt gevormd door de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden, Nederlands Genootschap van Burgemeesters, Wethoudersvereniging, Statenlidnu en de Vereniging van Griffiers.

Gewenste verbeteringen

Er is een duidelijke vraag naar verbeteringen in de ondersteuning voor politieke ambtsdragers. De belangrijkste wensen zijn:

• Advisering en een luisterend oor na agressie-incidenten.
• Ondersteuning bij het doen van aangifte.
• Delen van ervaringen en bevorderen van onderlinge gesprekken om elkaar te ondersteunen.
• Jaarlijkse trainingen in weerbaarheid en hoe om te gaan met agressie.

Daarnaast wordt er gepleit voor meer aandacht voor preventie, duidelijke agressieprotocollen en beter contact met politie en het Openbaar Ministerie. Ook wordt er opgeroepen tot strengere straffen voor agressie-incidenten en een snellere opvolging van incidenten. 

Aandacht binnen organisaties voor het melden van agressie

Verder is er behoefte aan duidelijke communicatie en procedures voor het melden van agressie. Zo kan duidelijkheid worden geschapen over wie er benadert moet worden en hoe te handelen na een incident. Burgemeesters geven aan dat er vaak agressie- en meldingsprotocollen zijn binnen hun gemeente, en dat er structureel aandacht wordt besteed aan het bespreekbaar maken van agressie, geweld en het organiseren van weerbaarheidstrainingen. Wethouders en raadsleden melden daarentegen dat er vaker reactief wordt gehandeld, en veel wethouders, raadsleden en Statenleden geven aan niet te weten of er dergelijke protocollen of aandacht voor agressie is binnen hun organisaties.

Meer informatie

Het volledige rapport kunt u hieronder downloaden. Meer informatie over dit onderwerp kunt u op onze themapagina 'Agressie of intimidatie' vinden.

Afgelopen donderdag was ons webinar Wonen en de Rol van Provinciale Staten. We blikken terug met Mujde Palavan, sinds twee jaar Statenlid (PvdA) in Gelderland.

Hoe kun je als Statenlid het beste je rol pakken in het woondossier?

“Het is een groot en complex dossier. Er spelen zaken als stikstof, landelijke normen, regels die continu veranderen, schaarste op het gebied van bouwmaterialen en personeel etc. Ik zou collega-Statenleden willen adviseren: verdiep je in de bestaande situatie en leg de gewenste situatie daarnaast. En schets vervolgens de relevante kaders en ga dan lijntjes trekken. Dan komen inzichten.

Stel vooral veel vragen! Wees kritisch. Dat valt niet altijd goed, maar het is wel hard nodig. Hoe kom je zo snel mogelijk van A naar B? Daarna mogen de verschillen van inzicht gaan schuren tussen partijen, want in dat spanningsveld komen de beste oplossingen boven. Met als uitkomst een mooi gepolijst resultaat.”

Je vroeg je in het webinar af of er geen verstoring in de leefomgevingen zou plaatsvinden als er nieuwe woningen worden gebouwd in agrarisch gebied. Wat is ervoor nodig om hiermee om te gaan?

“Experts hebben een heel andere blik dan wij als volksvertegenwoordigers. Zij zien lege buitenruimte en denken: daar kun je bouwen. Maar als je zo kijkt, mis je vaak de onzichtbare milieucontouren die ook een rol spelen. Je kunt landbouwgrond maar 1 keer gebruiken. Kun je bestaand bebouwd gebied niet beter inrichten, oude panden herbestemmen voor wonen of slopen voor nieuwe bebouwing? Hoe past het op de ladder van stedelijke verduurzaming? Het is aan ons om kaders te stellen en te bewaken. Dus dat moeten we ook doen.”

Er is in Nederland een groot tekort aan woningen. Dit komt onder andere door de groeiende bevolking, lange bouwprocedures en beperkte bouwgrond. Voor veel mensen is het daardoor lastig een woning te vinden die aansluit bij hun wensen en mogelijkheden.

Om de woningnood tegen te gaan wil de Rijksoverheid dat er tot en met 2030 maar liefst 900.000 woningen gebouwd worden. Alle twaalf provincies hebben met minister Mona Keijzer voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening provinciale woningbouwafspraken gemaakt. De provincie is daarmee een belangrijke schakel bij het vlottrekken van de woningbouw. De druk is hoog en de belangen zijn groot. 

Waar moet u op letten in uw rol als Statenlid, welke afwegingen kunt u maken en welke ontwikkelingen spelen er in het land? Daarover ging ons webinar wonen van 6 februari.

Het hele webinar kijkt u nu terug via de video hieronder!

Aan de tafel met Robert de Wit, voorzitter van Statenlidnu en Statenlid in Groningen, zitten:

• Peter Jasperse, programmamanager Ruimtelijke Ontwikkeling, Water en Wonen van het IPO;
• Willibrord Kruijsen, clustercoördinator van het ministerie van Binnenlandse Zaken en programmamanager van de Woontop;
• Mujde Palavan, Statenlid in Gelderland;
• Jannes van Loon, woningmarktonderzoeker bij Woningbouwers NL

Goede ondersteuning is essentieel om uw rol als volksvertegenwoordiger optimaal uit te kunnen voeren.
Gelukkig staat u er als Statenlid niet alleen voor. Één van de belangrijkste hulpmiddelen die u in kunt zetten is de griffie.

De Statengriffie ondersteunt de Staten bij hun werkzaamheden. De griffier doet dat door advies te bieden aan Statenleden bij hun kaderstellende, controlerende en volksvertegenwoordigende taak. De griffier is de belangenbehartiger van de Staten. De griffier handelt in het belang van de Staten, vanuit een deskundige en onafhankelijke rol.

In onze nieuwe kennisclip, vertelt Kirsten ten Cate, griffier van Provinciale Staten van Noord-Brabant, u meer over de griffier als primaire adviseur van de Staten. Ze gaat in op de rol, positie en taken van de griffier, en wat de griffier voor en met u als Statenlid kan doen.

Deze kennisclip werd gemaakt in samenwerking met de Vereniging van Griffiers.

Meer informatie

Op onze dossierpagina Instrumenten en Ondersteuning vindt u nuttige handreikingen voor uw Statenwerk.

Integere politici en ambtenaren zijn een basisvoorwaarde voor het vertrouwen van de inwoner in hun provincie. Toch zagen of vermoedden bijna vier op de tien politieke ambtsdragers niet-integer gedrag. Dat blijkt uit de Monitor Integriteit en Veiligheid 2024. Belangenverstrengeling en het meestemmen over zaken waarbij men een persoonlijk belang heeft, zijn in dat onderzoek de meest genoemde vormen.

Om de integriteit hoog te houden staan allereerst individuele politici en ambtenaren aan de lat. Integriteit is essentieel om uw publieke taak als volksvertegenwoordiger goed uit te kunnen oefenen. Het gaat immers om het gezag van de overheid en het vertrouwen daarin. Daarom gaat onze nieuwe kennisclip over precies dat onderwerp. Cedric van Horssen, coördinerend beleidsmedewerker van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, vertelt over onder meer het belang van integriteit, mogelijke provinciale accenten op integriteitsbeleid, de spanningsvelden en de keuzes waarvoor u als Statenlid kunt komen te staan: hoe gaat u om met dilemma's rond lobbyfuncties, nevenfuncties, geschenken en geheimhouding?

Handboek integriteit

Het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft ter ondersteuning van onder andere Statenleden een Handreiking Integriteit voor politieke ambtsdragers van decentrale overheden uitgebracht. Statenlidnu heeft een bijdrage geleverd aan het nieuwe Handboek integriteit en heeft zitting gehad in de begeleidingscommissie.

Agressie en geweld tegen lokale politici nemen helaas nog steeds toe. Uit de Monitor Integriteit en Veiligheid 2024 van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties blijkt dat bijna de helft (47%) van alle politieke ambtsdragers van provincies in 2024 te maken kreeg met agressie. Ten opzichte van tien jaar geleden is het percentage provinciale ambtsdragers dat slachtoffer werd van agressie bijna verdubbeld. Een zorgelijke toename, vindt ook Statenlidnu.

Agressie en intimidatie horen niet thuis in een democratie. U en uw collega's moeten vrij uw werk als volksvertegenwoordiger kunnen doen. In onze nieuwe kennisclips gaan we in op weerbaarheid tegen agressie. Deze serie kennisclips is gemaakt in samenwerking met het ministerie van Binnenlandse Zaken en het Netwerk Weerbaar Bestuur.

Preventie

De eerste clip gaat over preventie. Dion Coomans, beleidsmedewerker Democratie en Bestuur van Binnenlandse Zaken, legt samen met Statenlid Harold van de Velde uit hoe bewustwording, collectieve normen en gezamenlijke afspraken in de vorm van bijvoorbeeld een agressieprotocol kunnen bijdragen aan het voorkomen van agressie.

Op 13 februari organiseert S.P. E.A.K. een webinar over de vraag: Hoe maken we de Staten functioneel inclusief? Het webinar is online te volgen, en duurt van 20:30 uur tot 22:00 uur. Aanmelden voor het webinar kan via deze aanmeldlink (op Zoom). Na registratie ontvangt u de inloggegevens.

Representatie bepaalt ook deels hoe de Staten functioneren en in welke mate vrouwen de ruimte daar krijgen. Wat zijn de verschillen tussen de verschillende Staten: wat werkt voor inclusieve representatie in de manier waarop de Staten zijn georganiseerd? Wat kunnen we van elkaar leren? Waar loopt u tegenaan in uw provincie?

Tijdens het webinar vertellen griffiers Karin Peters (Utrecht) en Renée Wiggers (Overijssel) over hoe zij omgaan met deze en andere vragen rondom inclusiviteit. Statenleden kunnen vragen stellen aan de griffiers, maar ook andersom. Het doel van dit gesprek is om te kijken wat voor mogelijkheden er zijn om de Staten zo inclusief mogelijk te laten functioneren, en te bespreken waar de Statenleden tegenaan lopen, en waar de griffiers bij kunnen helpen.

De bijeenkomst maakt onderdeel uit van het intersectionele netwerk voor vrouwelijke Statenleden. Het netwerk is opgezet door Meer vrouwen in de politiek, S.P.E.A.K en Statenlidnu. S.P.E.A.K. nodigt alle vrouwelijke Statenleden (inclusief fractievolgers, commissieleden, fractievertegenwoordigers) uit voor dit webinar.

Gedreven. Dat woord typeert het gesprek met Robert de Wit (34), de kersverse voorzitter van onze vereniging. Of het nu gaat om het klaarstomen van nieuwe Statenleden, het samenwerken met het bestuur of het mogen inzetten van zijn eigen kennis en ervaring. Barstensvol energie is hij in december begonnen als nieuwe voorzitter van Statenlidnu. De handen van het Groningse Statenlid jeuken om aan de slag te gaan. Hij wil door met wat voorganger Harold van de Velde de afgelopen zeven jaar heeft opgebouwd, maar ook nieuwe wegen inslaan met nieuwe communicatievormen (toevallig zijn vakgebied) en zich hard maken voor een hogere vergoeding voor commissieleden. “Ik wil mensen proactief op weg helpen, vernieuwen en experimenteren. Om telkens aan te blijven sluiten bij wat Statenleden nodig hebben.”

Toen Robert de Wit ooit op bezoek was in het Groningse aardbevingsgebied, raakte hij onder de indruk van wat de problematiek met de Groningers deed. Het liet hem niet los. Hij wilde zich ervoor inzetten, om echt een verschil te kunnen maken. Hij kwam uit bij de provincie als cruciale bestuurslaag. Tussen Rijk en gemeenten in. Met een belangrijke verbindende rol op het dossier. Het bleek de ideale match. “Ik vind het mooi om met een helicopterview naar dingen te kijken, grote lijnen uit te zetten en tegelijkertijd verbinding te leggen tussen mensen en organisaties.” Het was voor hem de aanleiding om actief te worden voor de provinciale CDA-fractie. Binnen no time stond hij derde op de lijst en werd hij in 2015 als 24-jarige gekozen als Statenlid. Tussen de ervaren rotten in het vak kwam hij ‘in een gespreid bedje terecht’. “Een fantastische eer om samen met hen te werken aan de opgaven in onze provincie.” Hij krijgt er veel energie van, zegt hij. “Als middenbestuur heb je te maken met gemeenten, waterschappen, het Rijk en zelfs met Europa. In het verleden was de provincie een vrij onzichtbare overheidslaag; dat is de afgelopen jaren flink veranderd. De provincie doet veel wat impact heeft op mensen, zonder dat ze dat altijd door hebben. Op het gebied van openbaar vervoer, energie, cultuur, stikstof, natuur, werkgelegenheid, wonen en zelfs het inrichten van gebieden. Statenleden komen tegenwoordig meer in beeld op dit soort dossiers.”

Wat is er voor Statenleden veranderd door die nieuwe aandacht?

“Helaas is de keerzijde van de aandacht het risico op bedreigingen en intimidatie. Iets waar steeds meer Statenleden mee te maken krijgen. Statenlidnu is om die reden aangesloten bij het Ondersteuningsteam Weerbaar Bestuur. Het is belangrijk om Statenleden op een goede manier te ondersteunen op dit gebied. Mijn voorganger Harold heeft hierin samen met de bestuursleden en de ondersteuners een sterk fundament gelegd. Het is mooi om van daaruit verder te bouwen aan de vereniging. Altijd met in het achterhoofd de vraag: wat heeft het Statenlid hieraan?”

Wat is voor u de belangrijkste taak van Statenlidnu?

“Als vereniging willen wij Statenleden zo goed mogelijk ondersteunen, om op stoom te komen en effectief te zijn als Statenlid. Zo kunnen ze met veel plezier hun ambt vervullen en voorkom je vroegtijdig afhaken. Dat maakt het werk een stuk leuker.” Het gaat er volgens De Wit niet om de vereniging belangrijk te maken, maar om ervoor te zorgen dat Statenleden op een goede manier hun functie kunnen bekleden. “Het is al pittig genoeg. Tweederde van de Statenleden stapt gemiddeld na een periode op; nog eens 20% tussentijds. Er komt veel op nieuwe Statenleden af en de werk-privébalans raakt snel verstoord; we zien dat veel mensen daar op afhaken.” De kunst is volgens De Wit om Statenleden zo laagdrempelig mogelijk in een zo kort mogelijke tijdsspanne informatie bij te brengen. “Bijvoorbeeld met webinars over onderwerpen die spelen in provincies. Ik wil ook kijken naar andere oplossingen, zoals podcasts. Zo kunnen Statenleden onderweg naar een vergadering of als ze ’s avonds neerploffen op de bank toch nog informatie tot zich nemen als ze dit willen. Allemaal om te zorgen dat de tijdsinvestering zo klein mogelijk is, maar zodat men aan het eind van de rit wel zegt: ik heb hier echt wat aan gehad.”

Naast Statenlid en vice-voorzitter van de Groningse Staten bent u communicatiespecialist en scheidsrechter. En nu dus voorzitter van Statenlidnu. Hoe combineert u alles? Is het niet nodig om taken af te stoten?

“Goed plannen! Dat is mijn geheim. En ik geloof ook sterk dat als je dingen doet waar je energie van krijgt, je veel aan kunt. Uiteraard is de balans bewaken belangrijk. Gelukkig kan je de expertise die je op de ene plek opdoet op de andere plek weer inzetten. Het fijne van Statenlidnu is dat ik ben omringd door mensen die allemaal hetzelfde willen: Statenleden zo goed mogelijk ondersteunen. Dat geeft energie. Mijn handen jeuken om met dit enthousiaste team aan de slag te gaan! Taken afstoten is niet nodig. Ik ben als Statenlid inmiddels ruim ervaren (tien jaar) en heb al veel inhoudelijke kennis opgedaan. En als je ergens langer zit, kun je dingen makkelijker doen. Ook heb ik fijne ondersteuning vanuit mijn eigen fractie en de Statengriffie. Zonder goede ondersteuning ben je nergens!”

Wat motiveerde u om een gooi te doen naar het voorzitterschap?

“Ik heb in het verleden een aantal keer iets voor de vereniging gedaan: zo zat ik bij een webinar en gaf ik een presentatie op het IPO Jaarcongres. Ik kende Harold en Yvon daardoor al en was onder de indruk van hun bevlogenheid. Toen de vacature online kwam dacht ik: dit is mijn derde periode als Statenlid, dat maken niet veel Statenleden mee. Je doet zoveel ervaring op, zowel politiek als met alles eromheen. Ik heb in Groningen een groot verantwoordelijkheidsgevoel om te werken aan het belang van sterke Staten. Wat is er mooier dan de kennis en ervaring die je hebt opgedaan breder in te zetten voor Statenleden in het hele land? Ik dacht: laat ik maar eens een poging wagen.”

Wat zijn uw belangrijkste speerpunten voor Statenlidnu in de komende periode?

“De afgelopen periode heeft Harold al een grote stap gezet om de vergoeding voor Statenleden omhoog te krijgen. Ik ben blij dat dat is gelukt. Daarnaast vind ik het ook belangrijk om te kijken hoe je commissieleden (burgercommissieleden, duo-commissieleden, steunfractieleden, fractievolgers, fractievertegenwoordigers) zo goed mogelijk kunt ondersteunen en ook voor hen kunt kijken naar een andere opzet van de vergoeding. Zeker omdat het verloop zo groot is, is het belangrijk om deze groep aangehaakt te houden en te laten zien: we zijn blij dat je er bent, want je bent hard nodig. Doordat er steeds meer kleine fracties komen is de rol van commissieleden nog belangrijker geworden, dus is het belangrijk om naast Statenleden ook deze groep zo goed mogelijk te ondersteunen. Het is prachtig wanneer nieuwe generaties Statenleden op deze manier alvast opgeleid worden en kansen krijgen aangereikt. Voor Statenleden zelf zijn we samen met de Universiteit Utrecht bezig met het ontwikkelen van een curriculum, waarbij we Statenleden in 4 jaar zo goed mogelijk willen ondersteunen, zodat ze effectief hun werk kunnen doen. We ontwikkelen duidelijke leerdoelen en kijken naar het optimaliseren van ons aanbod. We willen daarnaast dat Statenleden ook na hun Statenlidmaatschap wat overhouden aan de opgedane competenties, zodat nieuwe werkgevers ook zien wat ze als Statenlid allemaal hebben geleerd. We zijn nu druk bezig met de opzet en betrekken daar een hoop mensen bij zoals griffiers en commissarissen, omdat we echt een sterk aanbod willen neerzetten. Ook hebben we gesprekken met BZK hierover. We hopen het komende jaar grote stappen te zetten in de ontwikkeling van het curriculum, zodat Statenleden er zo snel mogelijk van kunnen profiteren. Ook willen we zorgen dat het gefinancierd word. Als vereniging doen we alles met minimale mensen en middelen; een klein ondersteuningsbureau en onbezoldigde bestuursleden. Je kunt het werk nog beter verankeren als de bijdrage in de toekomst zal stijgen.”

En welke doelen heeft u voor Statenleden en de vereniging?

“Dat Statenleden het gevoel hebben dat Statenlidnu ze op weg heeft geholpen om hun werk als Statenlid effectief uit te kunnen voeren. En dat ze ons weten te vinden. We gaan door met onze bezoeken aan provinciehuizen, we organiseren koffiemomenten om met elkaar in gesprek te gaan en ook daarbuiten als er iets speelt of als iemand een leuk idee heeft, hoop ik dat ze naar ons toekomen. Dat betekent dat we moeten blijven werken aan zichtbaarheid naar buiten toe en dat we continu blijven inspelen op actuele thema’s. Als er iets aankomt wat in alle provincies gaat spelen, moeten we daar in ons aanbod meteen op in kunnen spelen, met informatie waar je als Statenlid iets aan hebt.”

Op welke manier en met wie wilt u daar invulling aan geven?

“Sowieso met het bestuur en onze ondersteuning, maar ook met provincies, griffiers, commissarissen, het ministerie, het IPO en andere (beroeps- en belangen)verenigingen. Ik wil veel verbinding zoeken met deze partijen en elkaars energie benutten. Hoe kun je elkaar versterken? Ik wil constant kijken waar ons gemeenschappelijke doel zit en dat als basis nemen. Ik ben onder de indruk van wat ik tot nu toe heb gezien bij de ondersteuning en het bestuur. Met hoeveel passie er gewerkt wordt, waar zoveel enthousiastelingen zitten met eigen talenten. Een prachtige basis om op voort te borduren. Dat is gewoon hartstikke leuk!”

Waarom is Statenlidnu volgens u belangrijk?

“De vereniging is belangrijk op gebieden als deskundigheidsbevordering en belangenbehartiging; kijk alleen maar naar wat er is bereikt met de vergoedingen voor Statenleden en het leerplatform. Toen de vereniging er nog niet was, was bij BZK nog niet duidelijk wat het middenbestuur precies deed; daar zijn gigantische stappen gezet. Inmiddels durf ik te zeggen dat we op een hele prettige manier samenwerken met het ministerie. Verder zijn de bijeenkomsten van belang zoals masterclasses en webinars, om mensen zo laagdrempelig mogelijk te ondersteunen. Verder is onze nieuwe Statenlidnu Academie een prachtige verzamelplaats van middelen om aan te sluiten bij waar Statenleden behoefte aan hebben. Goed uitgeruste Statenleden maken een sterkere democratie, dat is cruciaal voor de samenleving.”

In zijn afscheidsinterview gaf Harold als tips onder meer: “Behoud het enthousiasme dat in de vereniging zit. Probeer altijd creatief te denken en denk altijd vanuit het Statenlid, niet vanuit de vereniging. En kijk vooral hoe je wat er staat toekomstbestendig kunt maken. Maar blijf wel vernieuwen.”

“Die tips neem ik zeer ter harte. Er ligt een sterk fundament. Ik wil constant proactief mensen op weg helpen en ook vernieuwen; kijken welke communicatiekanalen je daarvoor inzet. Dat is toevallig mijn vakgebied, dus ik vind het leuk om daar samen met het bestuur en de leden naar te kijken. Hoe kun je experimenteren met nieuwe vormen? We moeten telkens blijven kijken: wat sluit er aan bij wat een Statenlid nodig heeft? Tijden veranderen, het kan best dat de vraag vanuit Statenleden ook verandert, of de kanalen waarop gecommuniceerd wordt. We moeten constant blijven innoveren met elkaar. Met de nadruk op ‘elkaar’. De kracht zit in het benutten van elkaars kennis en talenten.”

Onze nieuwe kennisclips gaan over de planning en controlcyclus. In documenten als de perspectiefnota en de begroting maakt de provincie duidelijk of doelstellingen bereikt worden en welke middelen daarvoor nodig zijn. Het is daarom voor voor u als Statenlid enorm belangrijk om zulke documenten goed te begrijpen.

Hoe krijgt u grip op grote meerjarige beleidsprogramma’s, investeringen en grote projecten? Daarop geven we antwoord in deze kennisclips.

Kennisclip 1: Kaders en spelregels en (óók) gewoonten

In onze eerste kennisclip begint Henk Boshove bij de basis. Hoe zoekt, leest en snapt u als Statenlid de kaders, spelregels en gewoonten van die provinciale planning en control (P&C) documenten?

Ook in 2024 kregen veel volksvertegenwoordigers te maken met agressie, intimidatie of bedreiging. Onder provinciale politieke ambtsdragers was het percentage dat te maken kreeg met zulke incidenten maar liefst 47%. Bovendien stijgt het aantal incidenten dat als ernstig wordt ervaren. Dat blijkt uit de Monitor Integriteit en Veiligheid die minister Judith Uitermark van Binnenlandse Zaken naar de Tweede Kamer heeft gestuurd.

De minister: “Deze cijfers zijn en blijven zorgelijk. De impact van incidenten is groot en raakt niet alleen de persoon zelf, maar vaak ook de mensen om hen heen. Als minister van BZK wil ik het tij keren: we mogen agressie en intimidatie naar mensen die werkzaam zijn binnen het openbaar bestuur nooit normaal gaan vinden. Het is belangrijk dit te blijven uitdragen en hen aan te moedigen om altijd melding en waar mogelijk aangifte te doen van incidenten. Ik sta achter onze politieke ambtsdragers, zij zijn het gezicht van onze democratische rechtsstaat. Dat werk moeten zij veilig kunnen doen.”

Bespreken, melden, registreren en aangifte

Bijna 90% van de decentrale politieke ambtsdragers en ambtenaren die te maken kreeg met een incident, heeft dit intern besproken of gemeld. In slechts 6% van de gevallen werd aangifte gedaan. Ook werden de incidenten vaak niet door de organisatie geregistreerd. Daarom is het van belang dat het Gemeentelijke Incidenten Registratiesysteem (GIR) gebruiksvriendelijker wordt gemaakt en dat een dergelijk systeem beschikbaar wordt voor provincies. Minister Uitermark: “Zo wordt het melden van incidenten makkelijker. Hopelijk zorgt dit ervoor dat er in meer gevallen aangifte wordt gedaan.” Het Ondersteuningsteam Weerbaar Bestuur organiseert daarnaast sessies om te werken aan bewustwording. Tot nu is daar door 240 gemeenten en alle provincies gebruik van gemaakt. Vanaf 2025 wordt dit uitgebreid naar alle waterschappen.

Agressie merendeels online geuit en vaker op persoon gericht

Agressie en intimidatie vindt steeds meer online plaats. Ook richt de agressie zich vaker op de persoon van de volksvertegenwoordiger zelf, in plaats van zijn of haar partij, of op de overheid. Deze vorm van agressie wordt vaker als ernstig ervaren en komt bovendien meer voor bij vrouwen dan bij mannen. 

Steunpakket

Om bij online haat te ondersteunen, werkt het Netwerk Weerbaar Bestuur samen met o.a. Statenlidnu aan een steunpakket online haat. Dit pakket zal een overzicht bevatten wat er beschikbaar is, praktische handvatten hoe om te gaan met online haat en een bijlage voor het agressieprotocol.

Integriteit bespreekbaar

Uit de Monitor Integriteit en Veiligheid 2024 blijkt dat er binnen decentrale overheden structureel meer aandacht is voor integriteit, waar dat eerder meer gekoppeld was aan actuele kwesties en incidenten. Tegelijkertijd volgt uit de monitor dat bijna vier op de tien politieke ambtsdragers getuige was of dacht te zijn van niet-integer gedrag bij collega-ambtsdragers. Daarom is een wetsvoorstel in voorbereiding waarmee het verplicht wordt om een risicoanalyse integriteit uit te voeren voordat wethouders, gedeputeerden en dagelijks bestuursleden van de waterschappen benoemd worden. Om decentrale overheden daarbij te ondersteunen is een handreiking voor de omgang met (vermoedens van) integriteitsschendingen ontwikkeld.

Nieuwe handreiking voor de omgang met (vermoedens van) integriteitsschendingen

Het doel van de Handreiking voor de omgang met (vermoedens van) integriteitsschendingen is om praktische handvatten te bieden bij de behandeling van vermeende of daadwerkelijke integriteitsschendingen. Een duidelijke en zorgvuldige opvolging als er sprake is van een vermoeden van een integriteitsschending is voor alle betrokkenen van belang. De handreiking kan ook behulpzaam zijn als er sprake lijkt van intimidatie via juridische procedures. Zie voor meer informatie over bestuurlijke integriteit en praktische instrumenten het Handboek integriteit.

Een kwetsbaar ambt

In de Kamerbrief met de beleidsreactie op de Monitor werd ook het onderzoeksrapport van Avans Hogeschool over ondermijning en oneigenlijke druk op decentrale volksvertegenwoordigers aangeboden aan de Tweede Kamer. Dit rapport belicht de relatie tussen (georganiseerde) criminaliteit en decentrale volksvertegenwoordigers. Het brengt risicofactoren en kwetsbaarheden in kaart die maken dat decentrale volksvertegenwoordigers vatbaar kunnen zijn voor pogingen tot ondermijning door criminelen. Het rapport richt zich ook op de verschijningsvormen, ernst en omvang van banden met die (georganiseerde) criminaliteit.

Robert de Wit is vanaf vandaag officieel de nieuwe voorzitter van Statenlidnu. Met zijn jarenlange ervaring als Statenlid in Groningen en zijn rol als vicevoorzitter van Provinciale Staten brengt hij een schat aan kennis en leiderschap mee naar de vereniging. Het bestuur en de leden hebben er vertrouwen in dat hij de huidige koers zal voortzetten en een duidelijke visie zal inbrengen op het versterken van de rol van Provinciale Staten en het middenbestuur.

In zijn nieuwe functie wil Robert de Wit Statenlidnu verder profileren als hét kennis- en ondersteuningsplatform voor Statenleden. Hij richt zich op deskundigheidsbevordering en belangenbehartiging en zet zich in om de rol van Statenleden als volksvertegenwoordiger te versterken. “Het is een grote eer om deze rol te mogen vervullen,” aldus De Wit. “Ik zie het als mijn taak om het waardevolle werk van mijn voorganger, Harold van de Velde, voort te zetten. Samen met het bestuur en de leden wil ik nieuwe impulsen geven aan de aanpak van actuele vraagstukken en de ondersteuning van Statenleden in hun belangrijke werk.”

Onder leiding van Robert de Wit kijkt Statenlidnu met vertrouwen uit naar een voortzetting van de huidige koers, gecombineerd met een frisse aanpak van toekomstige uitdagingen.

Na zeven jaar neemt Harold van de Velde afscheid als voorzitter van Statenlidnu. Dit is zijn afscheidsboodschap voor alle Statenleden, partners en bestuursleden.

Het bestuur van Statenlidnu heeft een certificaat van waardering aan Harold uitgereikt voor zijn buitengewone inzet, inspirerend leiderschap en blijvende bijdrage voor het Statenwerk in Nederland. Als voorzitter van 2017 tot 2024 heeft Harold met visie en toewijding de vereniging Statenlidnu opgebouwd tot een essentiële steunpilaar voor Statenleden en commissieleden in Nederland. Met dit certificaat spreekt het bestuur de waardering uit voor zijn onvermoeibare inzet en blijvende impact op het openbaar bestuur en dank voor zijn onschatbare bijdrage.

Nogmaals hartelijk bedankt Harold voor je tomeloze inzet, je enthousiasme en betrokkenheid over al die jaren. We wensen je al het beste en we komen elkaar vast snel weer tegen!