Staat van het bestuur

De Staat van het Bestuur biedt elke twee jaar een beeld van hoe het decentrale openbaar bestuur in Nederland ervoor staat. Een goed functioneren van het bestuur is belangrijk voor iedereen. Daarom volgt het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) de feiten en ontwikkelingen. Hierdoor worden trends zichtbaar en kan beleid ontwikkeld en onderbouwd worden.

De Staat combineert de functie van langjarige monitoring en signalering voor de kortere termijn. Aan de Staat van het Bestuur 2024 is een vernieuwd dashboard toegevoegd, waarmee de belangrijkste cijfers en trends uit het rapport in één oogopslag zichtbaar zijn. Het dashboard zoomt in op de mensen, middelen en bestuurlijke thema’s binnen gemeenten, provincies en waterschappen. U vindt er bijvoorbeeld gegevens over de leeftijd, opleiding en zittingsduur van Statenleden, Gedeputeerden en Commissarissen van de Koning.

Staat van het Bestuur 2024

In de aanbiedingsbrief benoemt de minister enkele opgaven ter versterking van de decentrale democratie en het bestuur:

Weerbaarheid samenleving tegen actuele dreigingen

De internationale veiligheidssituatie is de afgelopen jaren sterk verslechterd en dit raakt Nederland. Statelijke en niet-statelijke actoren bedreigen in toenemende
mate de nationale veiligheidsbelangen van het Koninkrijk. Deze ontwikkelingen maken het noodzakelijk om de weerbaarheid van onze maatschappij te verhogen.

Oog voor sterk bestuur en medeoverheden

Voor een sterk bestuur is het cruciaal dat gemeenten, provincies, waterschappen en departementen goed op elkaar zijn ingespeeld en samen de slagkracht hebben om maatschappelijke problemen op te lossen.

Waardevol ambt

Voor een goed functionerend democratisch bestuur is de rol van politieke ambtsdragers (volksvertegenwoordigers en bestuurders) cruciaal. Het ambt van
volksvertegenwoordiger of bestuurder wordt door betrokkenen als eervol en relevant ervaren.

Weerbaar bestuur

De mate van agressie, intimidatie en bedreiging van bestuurders en volksvertegenwoordigers binnen gemeenten, provincies en waterschappen is al jarenlang verontrustend. De impact van incidenten is groot en raakt niet alleen de persoon zelf maar vaak ook de mensen om hen heen.

Burgerschap

Democratisch bestuur begint in de samenleving. De kracht van de samenleving moet benut en versterkt worden door ruimte te geven aan initiatieven en knelpunten weg te nemen.

Essaybundel Met het oog op de toekomst

Bij de Staat van het Bestuur 2024 verschijnt een bundel met prikkelende reflecties van externe auteurs over de toekomst van het openbaar bestuur. Wat is relevant voor de democratie en decentralisatie, en hoe kunnen we ons daarop voorbereiden? De volledige brief van de Minister, de Staat van het Bestuur 2024 en de essaybundel 'met het oog op de toekomst' treft u hieronder. Of lees ze op de website van de rijksoverheid.

Staat van het bestuur 2022

Uit de Staat van het Bestuur 2022 rijst het beeld op van een decentraal bestuur met gedreven volksvertegenwoordigers en bestuurders, die hard werken voor onze samenleving en zijn inwoners. Tegelijk zien we dat dit bestuur vanuit verschillende richtingen onder druk staat en kwetsbaarheden toont die aandacht blijven behoeven.

Politiek vertrouwen

• Vertrouwen in de democratie blijft redelijk hoog, maar neemt af, vooral richting de rijksoverheid.

• Dalend vertrouwen beïnvloedt ook het beeld van het bestuurlijk systeem als geheel.

Legitimiteit van het decentrale bestuur

• Ook provincies merken dat de legitimiteit onder druk staat door lage opkomst bij verkiezingen.

• Bepaalde groepen stemmen minder, wat de representativiteit beperkt.

• Verwachtingen van burgers sluiten niet altijd aan op de bevoegdheden van provinciaal bestuur.

Fragmentatie en verloop in het lokale bestuur

• Net als bij gemeenten geldt: meer partijen in de Staten leidt tot moeilijkere formatieprocessen.

• Hoog verloop onder volksvertegenwoordigers vraagt om betere ondersteuning en begeleiding.

• Veel bestuurders zijn nieuw, wat invloed heeft op bestuurlijke ervaring en continuïteit.

De mensen in het bestuur

• Provinciale volksvertegenwoordigers zijn gemotiveerd, maar de instroom komt uit een smalle, weinig diverse groep.

• Werving via politieke partijen wordt moeilijker door afnemend ledental.

• Diversiteit in leeftijd, achtergrond en geslacht blijft achter.

Weerbaar bestuur

• Agressie richting bestuurders groeit, ook op provinciaal niveau.

• Online bedreigingen tasten de veiligheid en motivatie van bestuurders aan.

• Vooral vrouwelijke bestuurders en degenen in stedelijke gebieden zijn vaker slachtoffer.

Beschikbare middelen

• Provincies ervaren eveneens personele krapte en moeite met het invullen van vacatures.

Financiële situatie tijdelijk stabieler door corona-gerelateerde besparingen, maar dat biedt geen structurele zekerheid.

Essaybundel Realiserend bestuur: daadkrachtig en responsief

De essaybundel Realiserend bestuur: daadkrachtig en responsief is gelijktijdig met de Staat van het Bestuur 2022 verschenen. In de essaybundel hebben acht experts op persoonlijke titel en vanuit verschillende invalshoeken het door de titel geduide thema uitgediept.